ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

(Prospective studies)

Εισαγωγή

Προοπτική μελέτη (prospective study) ονομάζεται μία μελέτη στην οποία μία ομάδα ανθρώπων (ένα cohort ανθρώπων) παρακολουθείται ως προς την εμφάνιση ή μη εμφάνιση συγκεκριμένων καταληκτικών σημείων ή ενδεχομένων ή μετρήσεων (measurements).

Οι μελέτες αυτές είναι μελέτες παρακολούθησης (γνωστές ως μελέτες follow up) ή διαχρονικές (γνωστές ως longitudinal studies) και στηρίζονται στον ακόλουθο σχεδιασμό:

Κάποια άτομα που δεν έχουν εκδηλώσει την υπο μελέτη νόσο ή κάποιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα παρακολουθούνται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Σε μερικά από τα άτομα της ομάδας θα εμφανιστεί στην διάρκεια της παρακολούθησης τους κάποιος επιβαρυντικός ή προστατευτικός παράγοντας και στα υπόλοιπα απολύτως τίποτα. Στο τέλος του χρόνου παρακολούθησης συγκρίνονται οι επιπτώσεις των νόσων που μελετώνται στις δύο ομάδες ατόμων.

Χαρακτηριστικά της μελέτης

Στις προοπτικές μελέτες, η πληροφορία αναφορικά με την έκθεση ή όχι στην ενδεικτική κατηγορία του μελετώμενου προσδιοριστή καταγράφεται κατά την έναρξη της περιόδου παρακολούθησης και επί πλέον ο κίνδυνος εμφάνισης της μελετώμενης πάθησης για τα εκτεθειμένα και τα μη εκτεθειμένα άτομα υφίσταται κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της μελέτης.

Μειονεκτήματα

Ένα μειονέκτημα των προοπτικών μελετών είναι ότι το καταληκτικό σημείο που μας ενδιαφέρει ενδέχεται να εμφανίζεται με χαμηλή συχνότητα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να παρακολουθείται μεγάλος αριθμός ατόμων ώστε η μελέτη να έχει αρκετά καταληκτικά σημεία για την απαιτούμενη στατιστική ανάλυση. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλης μορφής μελέτες.

Ιστορικές προοπτικές μελέτες

Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή η διεξαγωγή μίας προοπτικής μελέτης με βάση υπάρχοντα δεδομένα. Ενδέχεται, δηλαδή, να έχουν συλλεγεί δεδομένα για άλλους σκοπούς, τα οποία επιτρέπουν στον ερευνητή να τα χρησιμοποιήσει και να τα αναλύσει ως μέρος μίας προοπτικής μελέτης. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα καλώς ορισμένο cohort για το οποίο υπάρχουν ήδη καταγεγραμμένες τιμές διαφόρων χαρακτηριστικών (για κάποιο άλλο σκοπό), οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την συγκεκριμένη μελέτη. Τέτοιες μελέτες ονομάζονται μερικές φορές ιστορικές προοπτικές μελέτες.

Επίσης, σε τέτοιου είδους μελέτες αξιοποιούνται έγκυρα αρχεία (π.χ. ιατρικοί φάκελοι) για τη κατάσταση έκθεσης κάποιων ατόμων σε επιβαρυντικούς ή προστατευτικούς παράγοντες.

Τέλος, αξίζει να επισημάνουμε ότι οι προοπτικές μελέτες απαιτούν αρκετά έτη παρακολούθησης, έτσι ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται σημαντικά το κόστος διεξαγωγής. Οι ιστορικές προοπτικές μελέτες μπορούν να μειώσουν σημαντικά τόσο το χρονικό διάστημα όσο και το κόστος διεξαγωγής, αλλά δεν είναι πάντοτε εφικτή η πραγματοποίησή τους.