Ο υπολογισμός της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας αποτελεί βασικό κριτήριο για την εξασφάλιση αξιόπιστων αποτελεσμάτων στις ερευνητικές μελέτες. Σε ερευνητικά εργαλεία, όπως ερωτηματολόγια και κλίμακες, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην αξιοπιστία και την εγκυρότητα. Χωρίς αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, το εργαλείο δεν μπορεί να θεωρηθεί κατάλληλο για χρήση σε ένα ερευνητικό πλαίσιο.
Η έννοια της Αξιοπιστίας
Η αξιοπιστία μιας δοκιμής αναφέρεται στην ακρίβεια και τη σταθερότητα των μετρήσεών της. Ένα εργαλείο μέτρησης θεωρείται αξιόπιστο όταν παράγει συνεπείς και σταθερές μετρήσεις σε επαναλαμβανόμενες δοκιμές στο ίδιο δείγμα, εκτός αν υπάρχει σημαντική αλλαγή που εξηγεί τη διακύμανση στα αποτελέσματα. Συνήθως, η αξιοπιστία συνδέεται με τη “σταθερότητα” και τη “συνοχή” των μετρήσεων, παραμέτρους που οι ερευνητές πρέπει να εξετάζουν.
Σταθερότητα
Για να επαληθευτεί η σταθερότητα ενός εργαλείου μέτρησης αναφορικά με τις μετρήσεις, χρησιμοποιείται η αξιοπιστία επαναληπτικών μετρήσεων ή ο έλεγχος-επανέλεγχος (test-retest reliability). Σε αυτήν τη διαδικασία, το εργαλείο εφαρμόζεται αρχικά σε ένα δείγμα (έλεγχος ή test), και στη συνέχεια, μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, επαναλαμβάνεται στο ίδιο ακριβές δείγμα (επανέλεγχος) υπό τις ίδιες συνθήκες.
Είναι σημαντικό το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο μετρήσεων (test-retest) να μην είναι υπερβολικά μεγάλο.
Εσωτερική Συνοχή
Η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής αναδεικνύει το κατά πόσο διάφορα στοιχεία έναρξης (items) ενός εργαλείου μέτρησης μπορούν να μετρούν την ίδια έννοια ή μεταβλητή. Η αξιοπιστία αυτή μπορεί να εκτιμηθεί με τον συντελεστή Cronbach’s alpha, ο οποίος αντιπροσωπεύει την ομοιογένεια μιας κλίμακας. Για να θεωρηθεί αποδεκτή, η τιμή του Cronbach’s alpha θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 0,7. Όσο υψηλότερη είναι η τιμή, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η εσωτερική συνοχή.
Σε περίπτωση που μια κλίμακα εμφανίζει χαμηλό βαθμό εσωτερικής συνοχής, μπορεί να βελτιωθεί προσθέτοντας στοιχεία έναρξης ή επανεξετάζοντας τη σαφήνεια των στοιχείων έναρξης της.
Υπολογισμός Αξιοπιστίας
Στατιστικά, η αξιοπιστία εκτιμάται με τον συντελεστή συσχέτισης \(r\) (συντελεστής συσχέτισης). Ο συντελεστής \(r\) κυμαίνεται από την τιμή 0 (μη αξιόπιστο εργαλείο) μέχρι την τιμή 1 (εξαιρετικά υψηλή αξιοπιστία). Οι μετρήσεις σπάνια μπορούν να είναι 100% ακριβείς. Ωστόσο, όσο υψηλότερος είναι ο συντελεστής συσχέτισης, τόσο καλύτερη είναι η αξιοπιστία.
Είδη Αξιοπιστίας
Υπάρχουν διάφορα είδη αξιοπιστίας που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση ερευνητικών εργαλείων. Τα πιο συνηθισμένα είδη αξιοπιστίας περιλαμβάνουν:
– Επαναληπτικές Μετρήσεις: Επαναλαμβανόμενες μετρήσεις σε ένα ίδιο δείγμα για τον έλεγχο της σταθερότητας των αποτελεσμάτων.
– Εναλλακτικοί Τύποι: Χρήση διαφορετικών τύπων μέτρησης για την εκτίμηση της συνολικής αξιοπιστίας.
– Ημίκλειστες ή Ημίσεις: Χρήση μόνο του μισού συνόλου των προτάσεων για τον έλεγχο της συνοχής.
– Εσωτερική Συνοχή: Εκτίμηση της ομοιογένειας μιας κλίμακας με τον συντελεστή αξιοπιστίας Cronbach’s alpha.
– Μετρήσεις του Ίδιου Παρατηρητή: Η αξιοπιστία μετράται μεταξύ διαφορετικών μετρήσεων που πραγματοποιούνται από τον ίδιο παρατηρητή.
– Αξιοπιστία μεταξύ των Παρατηρητών: Η αξιοπιστία εκτιμάται μεταξύ διαφορετικών παρατηρητών.
Είναι σημαντικό να μετράται τόσο η εγκυρότητα όσο και η αξιοπιστία σε κάθε ερευνητικό ερώτημα, καθώς μια υποκειμενική αξιολόγηση μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στην ερευνητική διαδικασία.