Systematic Review and Meta–analysis
Συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση
Αξιοπιστία
Η συστηματική ανασκόπηση και η μετα-ανάλυση είναι δύο διαφορετικές αλληλένδετες διαδικασίες που στοχεύουν στον υπολογισμό αποτελέσματος για την εκτίμηση μιας σχέσης ανάμεσα στον μελετώμενο προσδιοριστή και την έκβαση. Είναι απαραίτητες όταν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των διάφορων μελετών και το πλήθος των συμμετεχόντων στις έρευνες είναι μικρό. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο συνδυασμός των μελετών μεγαλώνει την στατιστική ισχύ (statistical power). Η εγκυρότητα της μετα-ανάλυσης απαιτεί οι έρευνες που περιλαμβάνονται σε αυτή να είναι παρόμοιες σε χαρακτηριστικά όπως η παρέμβαση, ο πληθυσμός, τα μέτρα σύγκρισης. Η πιο σημαντική ομοιότητα που πρέπει να υπάρχει είναι ο τρόπος μέτρησης του αποτελέσματος όπως και ότι οι μετρήσεις χρειάζεται να γίνονται στα ίδια χρονικά διαστήματα. Ο αριθμός μελετών μιας συστηματικής ανασκόπησης που έχει μία σταθμισμένη βαρύτητα στον υπολογισμό του αποτελέσματος με την εφαρμογή της μετα-ανάλυσης είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας συστηματικής ανασκόπησης.
Μετα-ανάλυση
Με το όρο μετα-ανάλυση εννοούμε μια ποσοτική συστηματική ανασκόπηση δηλαδή μία στατιστική ανάλυση δεδομένων που προέρχονται από διάφορες μελέτες και στοχεύει στην συλλογή σύγχρονης γνώσης και στην διεξαγωγή έγκυρων αποτελεσμάτων πάνω σε ένα ερευνητικό θέμα. Η πρώτη μετα-ανάλυση έγινε το 1904 από τον Karl Pearson με σκοπό την εξαγωγή συγκεκριμένων συμπερασμάτων ενός προβλήματος μικρού δείγματος , ενώ ο όρος «μετα-ανάλυση» δόθηκε επίσημα από τον ψυχολόγο Gene Glass το 1976. Η εκτέλεση συστηματικών ανασκοπήσεων είναι πολύ χρήσιμη και η ζήτηση από το αναγνωστικό κοινό είναι μεγαλύτερη για αυτό και από το 1980 και μετά το πλήθος των συστηματικών ανακοπήσεων/μετα-αναλύσεων αυξάνεται ραγδαία. Τα αποτελέσματα της μετα-ανάλυσης είναι έγκυρα μόνο όταν έχει προηγηθεί συστηματική ανασκόπηση των μελετών, διότι η μετα-ανάλυση περιλαμβάνει όλα τα βήματα μιας συστηματικής ανασκόπησης και επιπλέον πραγματοποιεί στατιστική ανάλυση σε νέο σύνολο δεδομένων ερμηνεύοντας πιο σύνθετα αποτελέσματα.
Εφαρμογή μετα-ανάλυσης
Ένα από τα βασικά βήματα της μετα-ανάλυσης είναι η εκτίμηση του σφάλματος δημοσίευσης η οποία γίνεται με ορισμένους στατιστικούς ελέγχους όπως είναι ο συντελεστής συσχέτισης διατάξεων του Kendall με περιορισμένη στατιστική ισχύ, ο συντελεστής συσχέτισης διατάξεων του Spearman ο οποίος είναι απλούστερος στον υπολογισμό και η ανάλυση ευαισθησίας όπου και είναι η καλύτερη στατιστική μέθοδος εκτίμησης του σφάλματος δημοσίευσης. Μετέπειτα ένα βήμα ακόμα είναι η εκτίμηση της ετερογένειας μεταξύ των μελετών ώστε για να επιτευχθεί η εγκυρότητα πρέπει οι μελέτες να είναι αρκετά ομογενείς μεταξύ τους. Όσο αναφορά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων λαμβάνονται υπόψιν οι τυχόν περιορισμοί της έρευνας και η αξιολόγηση της ύπαρξης συστηματικών σφαλμάτων που χρειάζεται να ειπωθούν στη συζήτηση από τους συγγραφείς. Τα σφάλματα μειώνουν την ισχύ των συμπερασμάτων της μετα-ανάλυσης, συνεπώς για την εξέταση της ύπαρξης ή μη των σφαλμάτων χρησιμοποιούνται τα γραφήματα «funnel plots», όπου προτάθηκαν από τους Light και Pillemer το 1994. Τελευταίο βήμα είναι η μαθηματική διαδικασία συνδυασμού των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τις επιμέρους μελέτες όπου εφαρμόζεται το μοντέλο των σταθερών αποτελεσμάτων εάν παρατηρηθεί ομογένεια μεταξύ των μελετών, διαφορετικά με ετερογένεια εφαρμόζεται το μοντέλο των τυχαίων αποτελεσμάτων.
Στάδια της συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης
Τα τελευταία χρόνια, η παρουσίαση συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης προτείνεται να γίνεται με κάποια συγκεκριμένα βήματα ή αλλιώς στάδια. Αυτά τα στάδια είναι
- η διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος
- καθορισμός των κριτηρίων εισόδου και αποκλεισμού
- αναζήτηση σχετικής βιβλιογραφίας
- αξιολόγηση και επιλογή των μελετών
- καταγραφή των δεδομένων
- στατιστική ανάλυση
- παρουσίαση αποτελεσμάτων και ερμηνεία αποτελεσμάτων.
Συμπεράσματα
Η διεξαγωγή συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης έχουν επιστημονικές αρχές και κανόνες τους οποίους πρέπει να ακολουθούν οι ερευνητές/συγγραφείς ώστε να ελαττωθούν τα σφάλματα και να παράγονται πιο έγκυρα συμπεράσματα για ένα συγκεκριμένο θέμα. Οι μετα-αναλύσεις είναι αποτελεσματικές για τους αρμόδιους λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα σε σύγκριση με το χρόνο που απαιτείται για την ανασκόπηση των διάσπαρτων μεμονωμένων μελετών.
Βιβλιογραφία
Πατελάρου, Ε., & Μπροκαλάκη, Η. (2010). Μεθοδολογία της συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης. Νοσηλευτική, 49(2), 122-130.
Για περισσότερα σχετικά με την Συστηματική Ανασκόπηση και την Μετα-Ανάλυση, καθώς και για περαιτέρω πληροφορίες, επικοινωνήστε με την ομάδα της DatAnalysis!