Αξιοπιστία [Reliability]

 

Ο υπολογισμός της Αξιοπιστίας [Reliability] και της Εγκυρότητας [Validity] των ερευνητικών εργαλείων (πχ. Ερωτηματολόγιο, Κλίμακα) είναι βασικά κριτήρια για την εξασφάλιση έγκυρων αποτελεσμάτων στις ερευνητικές μελέτες που πραγματοποιούνται. Ένα ερευνητικό εργαλείο δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί αν δεν έχει παρουσιάσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο αξιοπιστίας και εγκυρότητας.

Η έννοια της Αξιοπιστίας

Η έννοια της Αξιοπιστίας των μετρήσεων μιας δοκιμής αφορά την ακρίβεια και τη σταθερότητα τους, με λίγα λόγια το πόσο αξιόπιστα είναι. Ένα εργαλείο μέτρησης θεωρείται αξιόπιστο όταν σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις σε ίδιο δείγμα και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, εμφανίζει σταθερά τα ίδια αποτελέσματα, εκτός αν έχει συμβεί μία σημαντική αλλαγή μεταξύ των μετρήσεων. Η αξιοπιστία μπορεί να αποδοθεί εννοιολογικά με τους όρους «σταθερότητα» και «εσωτερική συνοχή» που αφορά στις παραμέτρους τις οποίες θα πρέπει οι ερευνητές να εξετάζουν.

Σταθερότητα

Για να εξακριβωθεί αν ένα εργαλείο μέτρησης διαθέτει σταθερότητα αναφορικά με τις μετρήσεις, χρησιμοποιείται η αξιοπιστία επαναληπτικών μετρήσεων ή ο έλεγχος- επανέλεγχος (test-retest reliability). Συγκεκριμένα, ένα εργαλείο χρησιμοποιείται σε ένα δείγμα (έλεγχος, test) που έχει επιλεγεί και έπειτα από ένα χρονικό διάστημα επαναχορηγείται στο ίδιο ακριβώς δείγμα (επανέλεγχος) κάτω από τις ίδιες συνθήκες. 

Το χρονικό διάστημα ανάμεσα από τη μία μέτρηση στην άλλη (test-retest) δε θα πρέπει να είναι μεγάλο.

Εσωτερική Συνοχή 

Η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής αποτελεί έναν δείκτη που μας υποδεικνύει κατά πόσο διαφορετικές προτάσεις (items) έχουν τη δυνατότητα να μετρούν την ίδια έννοια (μεταβλητή). Επιπλέον, η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής εκτιμάται με το συντελεστή Cronbach’s alpha που δείχνει την ομοιογένεια μιας κλίμακας. Για να θεωρήσουμε ότι η τιμή του Cronbach’s alpha είναι αποδεκτή θα πρέπει να είναι >0.7.
Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του συντελεστή  τόσο μεγαλύτερη είναι η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής.

Αν μια κλίμακα εμφανίζει μικρό βαθμό εσωτερικής συνοχής, μπορεί να βελτιωθεί με την προσθήκη προτάσεων (items) ή με την επανεξέταση της σαφήνειας των προτάσεών της.

Υπολογισμός Αξιοπιστίας

Στατιστικά, η Αξιοπιστία εκτιμάται με το συντελεστή συσχέτισης r (correlation coefficient). Ο συντελεστής r κυμαίνεται από την τιμή 0 (αναξιόπιστο εργαλείο), μέχρι την τιμή 1 (εξαιρετικά υψηλή αξιοπιστία). Οι μετρήσεις σπάνια μπορούν να έχουν ακρίβεια 100%. Ωστόσο, όσο υψηλός είναι ο συντελεστής συσχέτισης, τόσο το καλύτερο.

Είδη Αξιοπιστίας

Χρησιμοποιούνται διάφορα είδη Αξιοπιστίας για την αξιολόγηση ενός ερευνητικού εργαλείου. Τα πλέον συνήθη είδη αξιοπιστίας είναι αυτά των/της:

  • Επαναληπτικών Μετρήσεων
  • Εναλλακτικών Τύπων
  • Ημίκλαστων ή Ημίσεων
  • Εσωτερικής Συνοχής
  • Μετρήσεων του ίδιου παρατηρητή
  • Αξιοπιστίας μεταξύ των παρατηρητών

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να τονιστεί πως τόσο η Εγκυρότητα όσο και η Αξιοπιστία θα πρέπει να μετρούνται σε κάθε ερευνητικό ερώτημα. Και αυτό, διότι ενδέχεται ένα ερευνητικό εργαλείο να είναι αξιόπιστο αλλά όχι έγκυρο, κατάσταση που δημιουργεί προβλήματα στην ερευνητική διαδικασία.